مانی و مینیاتور

شیوه نقاشی مکتب مانی در پیدایش مکاتب بدون تأثیر نبوده است .
گروههای زیادی از پیروان مانی به سوی سرزمین های شرقی و شمال خاوری ایران روی آوردند و بزودی در آن نقاط آیین خود را گسترش دادند و این آمدن و تأثیر گذاردن از نظر مطالعه تاریخچه مینیاتور اهمیت بسزایی دارد . بهرحال مینیاتور ایرانی در هنگام پیدایش اسلام رنگ و بوئی از هنر مانوی داشته و استادان فن با بهره جوئی از خصوصیت های مکتب نقاشی مانی آثار ارزنده ای را به وجود آورده اند .
در بین کارشناسان و محققان هنری این اتفاق نظر وجود دارد که در تمام ادوار تاریخ آثار علمی و هنری و معنوی ملل بر روی یکدیگر نأثیر داشته است و این تأثیرپذیری همواره مورد توجه بوده است .
بعضی ها مینیاتور را اصلاً هنری چینی می دانند و این گونه حرف خود را توجیه می کنند که مینیاتور زاده تصویرهای چینی است و ا ز همین روی خطوط سیمای نژاد زرد ، لباس و سلاح مغولی و حتی آداب و رسوم آنها در این مینیاتورها دیده می شود ، مثل این که استادان گذشته نمی توانستند خود را از قید و بند تقلید رها سازند و ابتکار خود را به کار گیرند .
البته تحقیقات عده ای از دانشمندان نیز نشان می دهد نقش های دو بعدی چینی وارث شیوه نقاشی دو بعدی سلجوقی است . پروفسور گدار می نویسد : چین در ایران همیشه از امتیازاتی برخوردار بوده ، ظرف های چینی و نقاشی های آن مورد تحسین و علاقه ایرانی ها بود . در واقع مینیاتورهای ایرانی ( صورتکشی ریز و کوچک یا ظریف کاری ) بعد از سقوط بغداد ۶۵۶ هجری مابین ایرانیان ریشه دوانیده است . بایسنقر در سال ۷۲۳ با یک هیأت علمی به چین سفر کرده و غیاث الدین ، نقاشی که همراه او بود در راه سفر آنچه دیده کشیده است .
در قرن هفتم چین به نام نگارخانه شهرت داشت و هنرمندان ایرانی برای آشنائی با این نگارخانه سفرهای زیادی ، به چین کرده اند ؛ و این دیدارها در مینیاتور ایرانی تأثیر گذاشته است . کریستین پرایس می گوید : مغولان پس از تسلط بر ایران پاره ای از هنرهای چینی از جمله مینیاتور را به ایران آوردند .
نفوذ هنر چین را می توان در تصویرهای یک نسخه نفیس شاهنامه نیز پیدا کرد . این شاهنامه در سال ۷۲۰ هجری قمری در تبریز رونویس شده است و تصویری است از مجلس سوگواری یک پهلوان در گذشته … پیکر او در تخت روانی است که سوگواران گرد آن شیون و فریاد می کشند . در قرن سیزدهم هنر مینیاتور سیر تکامل تازه ای در ایران آغاز کرده و باید قبول کرد که هنر چینی عامل بزرگی در تکامل هنر مینیاتور ایرانی بوده است .